Ένα πολύ μικρό εξοχικό σπίτι στην Κέα, μόλις 20 τετραγωνικά μέτρα, κατόρθωσε να αποσπάσει ένα μεγάλο αρχιτεκτονικό βραβείο.
Ανάμεσα σε αμυγδαλιές και βελανιδιές, καταμεσής μιας εύφορης κοιλάδας της Κέας, βρίσκεται ο «Εξοχικός κήπος με δωμάτιο». Ένα σπιτάκι μονόχωρο, πετρόχτιστο, με μια ξυλόσομπα κι ένα υπερυψωμένο κρεβάτι. Το έργο των αρχιτεκτόνων Αλέξανδρου Φωτάκη και Nicoletta Caputo, το οποίο απέσπασε το ένα από τα δύο φετινά Βραβεία Αρχιτεκτονικής ΕΙΑ 2022, του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, μας ξαφνιάζει ευχάριστα. Γιατί αυτή η λιτή, βιώσιμη, κατοικία έχει «δέσει» με τη φύση γύρω της λες και ήταν πάντα εκεί, και αναδεικνύει με τρόπο μοναδικό έναν ελληνικό μινιμαλισμό, της πέτρας και του ξύλου.
Το ζευγάρι των αρχιτεκτόνων, που διαμένει στη Λωζάνη της Ελβετίας, σχεδίασε από κοινού την κατοικία, με πελάτες τους… ίδιους, καθώς πρόκειται για το δικό τους εξοχικό. Στο μυαλό τους είχαν αρχικά να περνούν στην Τζια τα καλοκαίρια, άλλο που τελικά ο τόπος και οι ομορφιές του τους τραβάει πιο πολύ τον χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης.
«Τότε η φύση και τα χρώματά της είναι ανεπανάληπτα», λέει ο κ. Φωτάκης, ο οποίος εργάζεται ως ανεξάρτητος αρχιτέκτονας, ενώ διδάσκει αρχιτεκτονικό έργο για το Studio Gay Menzel στο EPF της Λωζάνης και αρχιτεκτονική ιστορία και θεωρία στο HEPIA στη Γενεύη.
Αυτό το σπίτι των μόλις 20 τ.μ. χρειάστηκε ένα ταξίδι 6 ετών για να φτάσει στη σημερινή, ολοκληρωμένη του μορφή. Ο Αλέξανδρος Φωτάκης μας μιλά για αυτή τη γόνιμη διαδρομή, που για εκείνον ήταν ταυτόχρονα και ένα διάστημα αναστοχασμού πάνω στο τι είναι τελικά αληθινά απαραίτητο και τι όχι.
– Στην ονομασία του έργου, «Εξοχικός κήπος με δωμάτιο» βλέπουμε να έρχεται πρώτα ο κήπος και η κατοικία να έπεται. Έτσι το αισθάνεστε;
Ναι, για μας το έργο είναι ένας κατοικήσιμος κήπος. Μας πήρε 6 χρόνια να το ολοκληρώσουμε, σχεδόν επίτηδες. Αυτό που στην ουσία θέλαμε να κάνουμε ήταν να ζήσουμε στην ύπαιθρο. Μάλιστα, όσο χτιζόταν ήμασταν εκεί, μέναμε σε σκηνή μέσα στο κτήμα, κουβαλούσαμε νερό με κουβά από τη στέρνα. Το τοπίο γύρω μας –από τα λίγα που κρατάνε έναν αυθεντικό χαρακτήρα– είναι αγροτικό, στα γειτονικά κτήματα έως πολύ πρόσφατα έσπερναν κριθάρι, υπάρχουν πρόβατα.
– Πώς εντάξατε την κατοικία μέσα σε αυτόν τον κήπο;
Καταρχήν θέλαμε να καταλάβουμε ποιες ήταν οι πραγματικές ανάγκες μας όταν πάμε διακοπές. Αναρωτηθήκαμε τι είναι το ελάχιστο που χρειάζεται να βρίσκεται κλειστό, το ελάχιστο που πρέπει να δομηθεί, να καλυφθούν μόνο οι βασικές ανάγκες στέγασης. Και αυτό ακριβώς χτίσαμε. Τοποθετήσαμε την κατοικία στο ίδιο ακριβώς σημείο όπου βρισκόταν πριν ένας εγκαταλελειμμένος στάβλος, σοφά τοποθετημένος εντός του κτήματος.
– Σχεδιάζοντας και κατασκευάζοντας την κατοικία, πόσο σας απασχόλησε η βιωσιμότητά της;
Θέλαμε οπωσδήποτε να ελαχιστοποιήσουμε τις σπατάλες. Δεν θέλαμε να πάμε με αστική αυθάδεια και να χτίσουμε κάτι ξένο προς το περιβάλλον του. Γι’ αυτό και δεν χτίσαμε με τσιμέντο, αλλά με πέτρα. Θέλαμε να αξιοποιούμε και να επαναχρησιμοποιούμε ό,τι γινόταν. Για παράδειγμα, από τα κομματάκια πέτρας που περίσσεψαν από την κατασκευή, φτιάξαμε τον περίβολο.
Η κατασκευή αυτή θα μείνει εδώ πολύ μετά από μένα. Ανήκει στον τόπο. Μπορεί στο μέλλον να τη χρησιμοποιήσει άλλος ως κατοικία, μπορεί να ξαναγίνει στάβλος. Μπορεί και να μην την έχει κανείς, να την πάρουν τα νερά, και η πέτρα να φτάσει στη θάλασσα. Αυτό είναι για μένα βιωσιμότητα.
– Είχατε δεσμούς με το νησί;
Βρέθηκα στο νησί πριν χρόνια, χωρίς να συνδέομαι με κάποιον τρόπο, και σαγηνεύτηκα από τις εσωτερικές κοιλάδες του. Το σημείο όπου χτίσαμε το σπίτι είναι πραγματικά ιδιαίτερο. Το τοπίο εδώ έχει πολύ δυνατό χαρακτήρα, η φύση είναι έντονη, εύφορη σε όλα τα επίπεδα. Το ένιωσα αυτό από την πρώτη φορά που πάτησα το πόδι μου στο νησί, και κάτι με τραβούσε διαρκώς πίσω.
– Φαίνεται να απολαύσατε πολύ τη διαδικασία της κατασκευής του σπιτιού. Πόσο σημαντικό ήταν για σας αυτό το διάστημα;
Μα, το σπίτι είναι και όλη αυτή η διαδικασία, ενδεχομένως και περισσότερο αυτή η διαδικασία. Δεχτήκαμε το γεγονός πως δεν είμαστε οι μόνοι δημιουργοί, πως δεν έχουμε την αποκλειστικότητα. Το σπίτι αυτό είναι αποτέλεσμα συνεργατικής σύλληψης. Αρχιτέκτονες και μάστορες δουλέψαμε πλάι πλάι, με μια νοημοσύνη κοινή. Υπήρχε ένας συνεχής διάλογος, το εγώ έκανε πίσω. Αφεθήκαμε να καταλάβουμε τι μας πρότειναν οι μάστορες σε όλα τα επίπεδα, δεχτήκαμε πως υπάρχει αοριστία. Δημιουργήθηκαν ουσιαστικές σχέσεις, πράγμα ανεκτίμητο.
– Μοιράζεστε το Βραβείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής με το «The hourglass corral», των Deca Architects. Πώς είδατε αυτή τη διπλή βράβευση;
Με χαροποίησε ιδιαίτερα! Κυρίως για τον διάλογο τον οποίο ανοίγει. Δείχνει σε πόσο σημαντική καμπή βρισκόμαστε: βραβεύθηκαν δύο έργα τα οποία παρουσιάζουν το πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι, χωρίς να διαλύσουμε το τοπίο. Το δικό μας σε μικρή κλίμακα, το «The hourglass corral» σε μεγάλη. Κι αυτό είναι κάτι που με γεμίζει αισιοδοξία.
